Terim olarak Sünnet, “Peygamberimizin Kur’an’dan başka söz ve davranışları”dır.
Bu tanımlamadan sünnetin üç kısım olduğu anlaşılmaktadır:
karşı çıkmaması ve onu sükûtla karşılamasıdır.
Peygamberimizin görevi, İslamiyet’i öğretmek ve ona aykırı olan
söz ve davranışların yanlış olduğunu göstermektir. Bu itibarla Hz. Peygamberin, bir Müslümanın söylediği sözden veya yaptığı işten haberdar olduğu hâlde buna karşı çıkmayıp susması, bu söz veya davranışı
uygun gördüğünü gösterir.
Kur’an-ı Kerim, Peygamberimize uyulmasını emreder, Peygambere
itaatin Allah’a itaat olduğunu bildirir. Bu konuda pek çok ayet-i kerime vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:ٖ ُ ينْ ُمبَ ُاغ الَلْبٰى َرُس ِولَنا النَما َعلََّوا اَ ُمُْٓت ْم َف ْاعلَّيَّ ُس َول َو ْ احَذُروا َفِا ْن َتَولَ ٖط ُيعوا الرјَه َواَ ٖط ُيعوا اللَوا“Allah’a itaat edin, Peygambere itaat edin ve (kötülüklerden) sakının.
Eğer itaatten yüz çevirirseniz, bilin ki Peygamberimizin görevi, apaçık duyurmak ve bildirmektir.”8 јَهَ َط َ اع اللَّ ُس َول َفَقْد اِ الرَم ْن ُي ِطع
“Kim, Peygambere itaat ederse Allah’a itaat etmiş olur.”9 ُ ْم َعْنُه َف ْانَتُهواَّ ُس ُول َف ُخُذ ُوه َوَما َن ٰهيكُ ُم الرٰيكتٰا اَوَمٓ
“Peygamber size ne verdi ise onu alın ve size neyi yasakladı ise ondan sakının.”10 َ ًجاَْنُف ِسِهْم َحرٖٓي اَا َي ِجُدوا فُ َم لنُهْم ث َبي َيما َش َجر ُم َوك ف ا ُيْؤِمُن َون َحјب َك لَا َوَرَِّفلٖ ًيماِّ ُموا َت ْسلْ َت َوُي َسل ِمَّما َق َضي
“Hayır, Rabbine andolsun ki aralarında çıkan anlaşmazlıklarda seni hakem yapıp sonra da verdiğin hükme karşı içlerinde bir burukluk duymadan tam anlamıyla teslim olmadıkça, iman etmiş olmazlar.”11
Görüldüğü üzere bir kısmını sunduğumuz ayet-i kerimelerde Peygambere mutlak itaat emredilmektedir. Bunun anlamı açıktır. Peygamber, Peygamber olarak herhangi bir konuda ne emrediyorsa, o emre uyulması ve o emrin Allah’ın emri kabul edilerek yerine getirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca Peygamberimiz de;
Јَه јَه، َوَم ْن َع َص ِاني َفَقْد َع َصى الل َط َ اع الل َٔ َط َاعِني َفَقْد ام ْن ا
“Bana itaat eden, Allah’a itaat etmiştir. Bana isyan eden de Allah’a isyan etmiştir.”12 buyurmuştur. Sünnet’in, İslam hukukunun ikinci kaynağı olduğunda, müctehid imamlar arasında fikir birliği vardır.
Hulefa-i Raşidinden zamanımıza kadar müctehid âlimler, Kur’an gibi Sünnet’ten de dinî hükümler çıkarmışlar ve sünnete uymanın, sünnet ile amel etmenin gereğini vurgulamışlardır. Hatta önceden, sünnetin ifade ettiği hükme aykırı görüşü olan, sünneti öğrendikten sonra bu görüşünden vazgeçerek, sünneti benimsemiştir.
Sünneti dikkate almadan Kur’an-ı Kerim’i bütünüyle anlamak mümkün değildir. Çünkü dinin bütün hükümleri Kur’an-ı Kerim’den öğrenilmediği gibi, pek çok hükmün ayrıntılarını ve nasıl uygulanacağını da
Kur’an anlatmaz.
Mesela, namazın farz olduğunu Kur’an-ı Kerim bildirir fakat namazın nasıl kılınacağı ve kaç rekât olduğu Kur’an’da yoktur. Bu detaylar sünnetten, Peygamberimizin uygulamasından öğrenilir.
Farz olan haccın da nasıl yapılacağı ayetten öğrenilmez, bunu sünnet öğretir.
Ayrıca İslam âlimleri Sünneti, farz ve vacib olmayan dinî bir hüküm olarak da tarif etmişlerdir. “Şu iş sünnettir.” dendiği zaman, farz ve vacib dışında bir hüküm demektir. Öğle namazının sünneti gibi...
Fıkıh âlimleri, sünneti hükmü itibariyle de iki kısma ayırırlar:
Bu tür sünneti terk etmek mekruh olmadığı gibi yapmayan kimse de kınanmaz.